ذکر مبارک - درس پانزدهم (سوره بقره آیات 94 تا 101)

بسم الله الرحمن الرحیم
درس پانزدهم ـ سوره بقره آیات 94 تا 101

واژگان
1ـ تمَنَّوا: آرزو كنید. (تمنّى: آرزو كردن) (آیه94)

2ـ قَدَّمَت: پیش فرستاده است. (آیه95)

3ـ مُزَحزِح: دوركننده. (زَحزَحَ: دور كرد) (آیه96)

4ـ نَبَذَ: انداخت، رها نمود. (نَبذ: انداختن چیزى از روى بى اعتنائى) (آیه100)

5ـ ظُهورِهم: پشتِ سرهای شان. (جمعِ ظَهر) (آیه101)

نکات تفسیری
آیه 94
نژاد برتر!
یهود خود را نژادی برتر می پنداشتند، چنان که هم اکنون نیز چنین پنداری دارند. ایشان قائل بودند که بهشت فقط به خاطر آنان آفریده شده است. قرآن کریم، در این آیه می فرماید: <<اگر راست می گویید که سرای آخرت مخصوص شماست، پس آرزوی مرگ کنید تا زودتر به بهشت برین وارد شوید!>> سپس خود از حقیقت امر خبر می دهد که آنان هرگز چنین آرزویی را نخواهند کرد؛ زیرا خود می دانند که چه اعمالی را انجام داده و به سرای آخرت فرستاده اند.
آیه 96
دنیاپرست ترین مردم
در این آیات، به یكى از ویژگی های بارز قوم یهود اشاره می شود و آن این که ایشان قومی بسیار دنیاپرست می باشند؛ به گونه ای که در دنیاپرستی و شیفتگی به زندگی دنیا، همانند نداشته و حتی از مشرکان نیز پیش افتاده اند. هر یک از آنان دوست دارد، هزار سال عمر کند و در این مدت به ثروت اندوزی و دنیا طلبی مشغول باشد. این شیفتگی و علاقه به زخارف دنیوی، از نبود ایمان و اعتقاد به سرای آخرت در آنان نشأت گرفته است. در ادامه، خداوند آرزوی آنان را واهی و پوچ بیان نموده و اظهار می دارد، این عمر طولانی هر چه که باشد، سرانجام به سر خواهد آمد و آنان را از عذاب دور نخواهد کرد.
آیه 97
دستورهای سخت و دشمنی با جبرئیل
هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله وسلم به مدینه آمد، روزی یکی از علمای یهود به نام <<ابن صوریا>> با جمعی از یهودیانِ فدک نزد حضرت آمدند. آنان، سؤالات گوناگونی از حضرت پرسیده و از پاسخ های وی قانع شدند. سپس ابن صوریا گفت: <<یک سؤال باقی مانده است که اگر به آن نیز جواب دهی، به تو ایمان می آوریم: نام فرشته ای که بر تو نازل می شود، چیست؟>>
حضرت در پاسخ فرمود: <<جبرئیل>>.
ابن صوریا گفت: <<او دشمن ماست؛ زیرا دستورهای مشکلی درباره ی جنگ و جهاد می آورد، امّا میکائیل همواره دستورهایی ساده و راحت می آورد. اگر فرشته ی وحیِ تو میکائیل می بود، به تو ایمان می آوردیم!>>
از همین رو، این آیه در پاسخ ایشان نازل شد: <<کسی که دشمن جبرئیل باشد، (در حقیقت دشمن خداست)؛ زیرا او به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل کرده است>>.
آیه 98
فرشتگان مقرّب الهی
فرشتگان، واسطه های خداوند در کارهای عالم هستند، از روایات اسلامی بر می آید که چهار فرشته ی مقرّب پروردگار عبارتند از: جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل. <<جبرئیل>> بزرگ ترین فرشته ی مقرّب خداوند و واسطه ی وحی الهی بر پیامبران است. نام این فرشته، سه بار در قرآن آمده است و گاهى نیز از او به عنوان <<روح>>، <<روح الأمین>> و <<روح القُدُس>> نام برده شده است. <<میکائیل>> واسطه ی رزق و روزی مخلوقات؛ <<اسرافیل>> واسطه ی زنده کردن مردگان در قیامت و <<عزرائیل>> واسطه ی قبضِ روح است.
آیه 101
1/101ـ ایمان دروغین
در آیه ی 100، به خصلت پیمان شکنی یهود اشاره می شود و در این آیه، نمونه ی روشنى از این ویژگی بیان می گردد و آن این كه آن ها مدعى بودند كه به تورات ایمان دارند؛ در حالی که در تورات، نشانه هاى بارزى از پیامبر اسلام آمده بود و به وضوح، صفات او و محل ظهور او بیان شده بود، ولی یهودیان پس از ظهور پیامبر و با وجود علم به حقانیت آن حضرت، سخنان تورات را نادیده گرفته و به گونه ای عمل کردند که گویی چیزی از تعالیم تورات در این زمینه نمی دانند. این مطلب، در آیه ی 89 نیز منعکس شده بود.
2/101ـ شبیه ترین افراد به یهودیان
امام باقر علیه السلام به یکی از اصحاب خویش در خصوص دوری اهل کتاب از تعالیم آن، این چنین نوشتند:
<<یکی از موارد پشت کردن آنان به کتاب، این بود که حروف آن را برپا داشته و حدود آن را تحریف می نمودند. آنان، الفاظ کتاب را به خوبی روایت می کردند، ولی مضامین آن را رعایت نمی کردند. آری! جاهلان، از حفظ روایت خشنود می گردند و عالمان، از ترک رعایت، اندوهگین.
یکی دیگر از موارد پشت کردن آنان به کتاب، این بود که کسانی را ولیّ و قیّم کتاب خدا قرار دادند که آن را به درستی نمی شناختند. از این رو، هوا و هوس خویش را در آن وارد کرده و پایه های دین را سست نمودند>>.
سپس امام فرمودند:
<<شبیه ترین مردم به آنان در این امّت، کسانی هستند که الفاظ و کلمات قرآن را به خوبی می دانند، ولی حدود و مفاهیم آن را رها نموده اند>>.

پیام ها
1ـ آمادگى براى مرگ، نشانه ی ایمان واقعى و صادقانه است. <<فَتَمَنَّوُا المَوتَ اِن كُنتُم صادِقِینَ>> (آیه 94)
2ـ ترس از مرگ، در واقع ترس از كیفر كارهاى خود ماست. <<بِما قَدَّمَت اَیدِیهِم>> (آیه 95)
3ـ زندگی دنیا بسیار پست است. <<اَحرَصَ النَّاسِ عَلى حَیاةٍ>> (تنوین <<حَیاةٍ>> برای تحقیر است.) (آیه 96)
4ـ علت اصلی کفر، فسق و دوری از بندگی خداست. <<وَ مَا یَكفُرُ بِهَا اِلَّا الفَاسِقُون>> (آیه 99)
5ـ در برخورد با مخالفان، باید انصاف مراعات شود. قرآن، همه ی یهودیان را پیمان شکن نمی خواند. <<بَل اَكثَرُهُم لا یُؤمِنُون>> <<نَبَذَهُ فَرِیقٌ مِنهُم>> (آیه 101)

سؤالات پژوهشی
1ـ در آیه ی 95 یکی از ریشه های ترس از مرگ ( اعمال بد) آمده است. چه عوامل دیگری برای این موضوع وجود دارد؟ (نمونه)
2ـ وجه التفات از تکلم به خطاب در جمله ی <<قُل مَن كانَ عَدُوًّا لِجِبرِیلَ فَاِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى قَلبِك >> چیست؟ (طبق قاعده باید می فرمود: <<فَاِنَّه نَزَّلَه علیٰ قَلبی>>) (المیزان)
3ـ در آیه ی 100 به خصلت پیمان شکنی یهودیان اشاره شده است. نمونه های این امر در تاریخ صدر اسلام چیست؟ ( نمونه)

	دریافت فایل بروشور درس پانزدهم PDF
	دریافت فایل word درس پانزدهم
	پرده نگار (پاورپوینت) درس پانزدهم
	فایل صوتی درس پانزدهم ذکر مبارک